Dưa leo hay còn gọi là dưa chuột (tên thông dụng ở miền Bắc) là loại rau ăn quả được sử dụng phổ biến trong các bữa ăn. Với đặc điểm vòng đời ngắn, thời gian đầu tư trồng dưa leo đến khi thu hoạch không cao, thông thường chỉ mất khoảng 1 tháng. Và thời gian thu hoạch kéo dài từ 1.5 – 2.5 tháng tùy theo đặc điểm từng giống và khả năng sinh trưởng thực tế của cây.
Bà con có thể thiết kế hệ thống trồng cho cây dưa leo trực tiếp dưới đất và trồng trong túi giá thể, bên trong nhà lưới hoặc nhà màng (nhà kính) để ngăn ngừa sâu hại, và dễ dàng kiểm soát bệnh hại cho cây. Trong bài viết này, kỹ sư Finom sẽ hướng dẫn bà con thiết kế hệ thống tưới nhỏ giọt dưa leo trồng trên đất và trên giá thể.
Thiết kế hệ thống tưới nhỏ giọt dưa leo trên đất
Quy cách trồng dưa leo trên đất
Khi trồng trên đất, bà con có thể lên líp rộng 0.9 – 1 mét, đào rãnh thoát nước sâu 20 cm, rộng 20 – 30 cm. Thông thường, dưa leo được bố trí trồng hàng đơn hàng hoặc hàng đôi trên một líp.
- Đối với quy cách hàng đôi trên líp, hai hàng thông thường bố trí cách nhau 20 – 30 cm, cây cách cây 50 cm trên 1 hàng.
- Đối với quy trình trồng hàng đơn, cây cách cây 30 – 35 cm.
Thiết kế hệ thống tưới nhỏ giọt dưa leo
Hệ thống tưới nhỏ giọt là phương pháp tưới phổ biến và hiệu quả nhất cho cây dưa leo hiện nay. Đối với kỹ thuật này, nước và dinh dưỡng được dẫn từ bộ trung tâm điều khiển đến từng bộ rễ cây trồng thông qua hệ thống đường ống dẫn PVC/HDPE và phụ kiện đấu nối, với lượng nước và dinh dưỡng được đảm bảo chính xác tại mỗi cây nhờ vào chất lượng mắt nhỏ giọt.
Thành phần chính của hệ thống tưới nhỏ giọt cho 1000 m2 dưa leo trồng đất bao gồm:
| Thành phần | Số lượng | Chức năng | |
| I. BỘ ĐIỀU KHIỂN TRUNG TÂM | Cân chỉnh nước, dinh dưỡng, điều khiển hoạt động tưới nước và dinh dưỡng cho cây dưa leo. Bảo vệ hệ thống tưới để đảm bảo không tắc nghẽn và hoạt động ổn định |
||
| 1 | Bơm 1.5HP, Pentax | 1 bộ | |
| 2 | Lọc đĩa phi 49 mm, 20 m3/h | 1 cái | |
| 3 | Van xả khí phi 34 mm | 1 cái | |
| 4 | Đồng hồ đo áp | 1 cái | |
| 5 | Phụ kiện lắp bộ điều khiển trung tâm | 1 bộ | |
| II. HỆ THỐNG TƯỚI | Dẫn nước và dinh dưỡng đến từng cây, đảm bảo lượng nước và dinh dưỡng đồng đều và chính xác trên từng cây trồng | ||
| 1 | Dây nhỏ giọt P1 phi 12 mm dày 0.3 mm, khoảng cách mắt nhỏ giọt 20 cm, lưu lượng 1.6 lít/giờ. Bố trí 2 hàng dây nhỏ giọt trên 1 líp | 1 cuộn (1600 mét) | |
| 2 | Khởi thủy phi 12mm có roan cao su | 50 bộ | |
| III. ĐƯỜNG ỐNG UPVC | Đường ống dẫn nước và phân bón từ bộ điều khiển trung tâm đến từng lô tưới | ||
| 1 | Đường ống UPVC phi 60mm | ||
| 2 | Co, Tê, Van bi,… | ||
Ngoài ra, để giảm chi phí nhân công, thời gian điều khiển và tăng độ chính xác hoạt động tưới nước và dinh dưỡng, chúng ta có lắp bộ điều khiển tưới hẹn giờ hoặc bộ châm dinh dưỡng tự động. Nhưng thông thường, giải pháp này phù hợp với các vườn có diện tích lớn và chia thành nhiều khu vực tưới vì chi phí đầu tư khá cao.
Yêu cầu thiết kế hệ thống tưới nhỏ giọt hiệu quả cần đảm bảo những tiêu chí sau:
- Áp suất hoạt động hệ thống tưới đảm bảo: kỹ sư thiết kế phải tính toán áp suất hoạt động hệ thống chính xác, tránh hiện tượng áp suất không đủ gây ra tình trạng tưới không đồng đều tại các vị trí trong 1 lô tưới, hoặc áp suất quá cao gây lãng phí điện năng, chi phí đầu tư bơm vượt quá hiệu suất không cần thiết tác động trực tiếp đến sinh lý cây trồng và năng suất mùa vụ.
- Mắt nhỏ giọt hoạt động chính xác: một trong những yếu tố quan trọng quyết định đến sự đồng đều về lượng nước tưới tại mỗi cây dưa leo là chất lượng và độ chính xác tại mắt nhỏ giọt. Cách đơn giản và hiệu quả để kiểm tra mắt nhỏ giọt hoạt động hiệu quả hay không là bà con có thể lấy 3 cốc nước đặt tại 3 điểm ngẫu nhiên trong vườn, bật hệ thống tưới sau khoảng 30 phút và lấy 3 cốc nước so sánh mực nước. Mắt nhỏ giọt có chất lượng sẽ đảm bảo độ sai lệch mức nước giữa các cốc không quá 5%.
- Bộ lọc: để đảm bảo việc sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt ổn định và lâu dài, không bị tắc nghẽn thì cần sử dụng bộ lọc có chất lượng lọc tốt. Chúng tôi khuyến cáo sử dụng bộ lọc đĩa có quy cách 120 mesh hoặc 150 micron để đảm bảo chất lượng lọc tốt nhất.
Ngoài ra, để đảm bảo việc sử dụng hiệu quả và ổn định hệ thống tưới nhỏ giọt, người sử dụng còn phải lưu ý đến việc sử dụng phân bón phù hợp. Tránh sử dụng những loại phân bón không hòa tan hoàn toàn hoặc sử dụng cùng lúc các loại phân bón không tương thích gây kết tủa, làm tắc nghẽn hệ thống tưới sau một thời gian sử dụng.
Việc thường xuyên kiểm tra, vệ sinh bộ lọc, xả đường ống định kỳ cũng là yêu cầu bắt buộc để sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt lâu dài và hiệu quả.
Thiết kế hệ thống tưới nhỏ giọt dưa leo trên giá thể
Quy cách trồng dưa leo trên giá thể
Quy cách bố trí mật độ trồng tùy thuộc vào điều kiện chăm sóc, vùng khí hậu và kỹ thuật canh tác của chủ vườn hoặc đơn vị tư vấn giải pháp. Thông thường, có hai cách bố trí chính: hàng đôi và hàng đơn.
- Đối với hàng đôi, chúng ta trồng một cây dưa leo trong một túi giá thể với quy cách túi 17 x 33 cm và đặt vị trí túi trên hàng so le nhau, mật độ trồng khoảng 2800 – 3200 cây/1000 m2.
- Đối với hàng đơn, thông thường chúng ta trồng hai cây dưa leo trong một túi giá thể với quy cách 20 x 40 cm, mật độ trồng trong khoảng 2400 – 2600 cây/1000 m2.
Chúng tôi lập bảng so sánh như sau:
| Thông số | Hàng đôi | Hàng đơn |
| Số lượng cây/1000 m2 | 2800 – 3200 cây | 2400 – 2600 cây |
| Quy cách túi giá thể | 17 x 33 cm | 20 x 40 cm |
| Mật độ trồng | Luống x Luống 2.0 mét | Luống x Luống 1.5 mét |
Thiết kế hệ thống tưới nhỏ giọt dưa leo
Hệ thống tưới nhỏ giọt que cắm là phương pháp tưới phổ biến và hiệu quả nhất cho cây dưa leo trồng trên giá thể hiện nay. Đối với kỹ thuật này, nước và dinh dưỡng được dẫn từ bộ trung tâm điều khiển đến từng bộ rễ cây trồng trong túi giá thể thông qua hệ thống đường ống dẫn và phụ kiện: que cắm, đường ống dẫn LDPE và PVC/HDPE,… với lượng nước và dinh dưỡng được đảm bảo chính xác tại mỗi cây nhờ vào chất lượng đầu bù áp.
Thành phần chính của hệ thống tưới nhỏ giọt cho 1000 m2 dưa leo trồng giá thể bao gồm:
| Thành phần | Chức năng | |
| I. BỘ ĐIỀU KHIỂN TRUNG TÂM | Cân chỉnh nước, dinh dưỡng, điều khiển hoạt động tưới nước và dinh dưỡng cho cây dưa leo.
Bảo vệ hệ thống tưới để đảm bảo không tắc nghẽn và hoạt động ổn định |
|
| 1 | Bơm 1.5HP, Tân Hoàn Cầu | |
| 2 | Lọc đĩa phi 49 mm, 20m3/h | |
| 3 | Van xả khí phi 34 mm | |
| 4 | Đồng hồ đo áp | |
| 5 | Phụ kiện lắp bộ điều khiển trung tâm | |
| II. HỆ THỐNG TƯỚI | Dẫn nước và dinh dưỡng đến từng luống, từng túi giá thể, đảm bảo lượng nước và dinh dưỡng đồng đều và chính xác trên từng cây trồng. | |
| 1 | Dây dẫn nước LDPE 16 mm | |
| 2 | Khởi thủy, van nối 16 mm | |
| 3 | Bộ que cắm nhỏ giọt (đầu bù áp 4 lít hoặc 8 lít/giờ, dây dẫn, que cắm, đầu chia 2/4, que cắm) | |
| III. ĐƯỜNG ỐNG UPVC | Đường ống dẫn nước và phân bón từ bộ điều khiển trung tâm đến từng lô tưới | |
| 1 | Đường ống UPVC phi 42/49mm | |
| 2 | Co, Tê, Van bi,… | |
Ngoài ra, để giảm chi phí nhân công, thời gian điều khiển và tăng độ chính xác hoạt động tưới nước và dinh dưỡng, chúng ta có thể lắp bộ điều khiển tưới hẹn giờ hoặc bộ châm dinh dưỡng tự động. Nhưng thông thường, giải pháp này phù hợp với các vườn có diện tích lớn và chia thành nhiều khu vực tưới vì chi phí đầu tư khá cao. Nếu bạn có diện tích trồng nhỏ, và bạn cũng chưa có áp lực chi phí nhân công nhiều khi chỉ quản lý một đơn vị diện tích nhỏ, thì có thể vận hành thủ công.
Yêu cầu thiết kế hệ thống tưới nhỏ giọt hiệu quả cần đảm bảo những tiêu chí sau:
- Áp suất hoạt động hệ thống tưới đảm bảo: kỹ sư thiết kế phải tính toán áp suất hoạt động hệ thống chính xác, tránh hiện tượng áp suất không đủ gây ra tình trạng tưới không đồng đều trên các túi giá thể, hoặc áp suất quá cao gây lãng phí điện năng, chi phí đầu tư bơm vượt quá hiệu suất không cần thiết hoặc rỉ nước tại các đầu nhỏ giọt, tác động trực tiếp đến sinh lý cây trồng và năng suất mùa vụ.
- Đầu bù áp nhỏ giọt hoạt động chính xác: một trong những yếu tố quan trọng quyết định đến sự đồng đều về lượng nước tưới tại mỗi túi giá thể là chất lượng và độ chính xác tại đầu bù áp. Cách đơn giản và hiệu quả để kiểm tra đầu bù áp hoạt động ổn định hay không là bạn có thể lấy 3 cốc nước đặt tại 3 điểm ngẫu nhiên trong vườn, bật hệ thống tưới sau khoảng 30 phút và lấy 3 cốc nước so sánh mực nước. Đầu bù áp có chất lượng sẽ đảm bảo độ sai lệch mức nước giữa các cốc không quá 5%.
- Bộ lọc: để đảm bảo việc sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt ổn định và lâu dài, không bị tăc nghẽn thì cần sử dụng bộ lọc có chất lượng lọc tốt. Chúng tôi khuyến cáo sử dụng bộ lọc đĩa có quy cách 120 mesh hoặc 150 micron để đảm bảo chất lượng lọc tốt nhất.
Ngoài ra, để đảm bảo việc sử dụng hiệu quả và ổn định hệ thống tưới nhỏ giọt, người sử dụng còn phải lưu ý đến việc sử dụng phân bón phù hợp. Tránh sử dụng những loại phân bón không hòa tan hoàn toàn hoặc sử dụng cùng lúc các loại phân bón không tương thích gây kết tủa, làm tắc nghẽn hệ thống tưới sau một thời gian sử dụng. Việc thường xuyên kiểm tra, vệ sinh bộ lọc, xả đường ống định kỳ cũng là yêu cầu bắt buộc để sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt lâu dài và hiệu quả.
